Η ακαδημία ποδοσφαίρου με το, μάλλον απατηλό, όνομα «Δικαίωμα στο Όνειρο» είναι μια εγκατάσταση που περιλαμβάνει οκτώ προσεγμένα ποδοσφαιρικά γήπεδα, κάποια από τα οποία διαθέτουν και μεγάλους προβολείς για νυχτερινή προπόνηση. Η αντίθεση ανάμεσα στην ακαδημία και τη φτώχεια που την περιβάλλει στην περιοχή στις όχθες του ποταμού Βόλτα, στη νοτιοανατολική Γκάνα, δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη.
Αλλά οι μαθητές της ακαδημίας παίρνουν το όνομά της κυριολεκτικά: Τα εκκολαπτόμενα ποδοσφαιρικά «αστέρια» έχουν το δικαίωμα να ονειρεύονται να πετύχουν θεαματικούς στόχους, όπως το να δημιουργήσουν οπαδούς που θα φωνάζουν ρυθμικά το όνομά τους και εκατομμύρια ευρώ στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Είναι, άλλωστε οι επιλεγμένοι, τα νέα ταλέντα στον δρόμο τους προς την Ευρώπη. Όχι ότι όλοι θα το καταφέρουν, φυσικά. Το γνωρίζουν καλά. ‘Ομως έχουν τη θέληση.
Η ακαδημία ποδοσφαίρου «Δικαίωμα στο Όνειρο» είναι χαρακτηριστική των σχολών ποδοσφαίρου που έχουν «ξεφυτρώσει» σε όλη την αφρικανική ήπειρο, δίνοντας πολλές υποσχέσεις και καλλιεργώντας μεγάλες προσδοκίες, τόσο στις οικογένειες των νεαρών ποδοσφαιριστών, όσο και στους ευρωπαϊκούς συλλόγους. Στοχεύοντας σε αναδυόμενα ταλέντα, εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες χιλιάδων νέων παιδιών και τα προετοιμάζουν για την επαγγελματική αγορά, δίνοντάς τους μια ευκαιρία να ξεφύγουν από τη φτώχεια. Μερικά παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια και τους γονείς για τέτοιες ακαδημίες, ακόμη και από τα 10 χρόνια τους.
Κτηνώδες δίκτυο
Αλλά ακόμη και εκείνοι οι πολύ λίγοι εξαιρετικά ταλαντούχοι παίκτες που φτάνουν στην Ευρώπη συχνά βρίσκονται μπλεγμένοι σε ένα ασφυκικό δίκτυο εξάρτησης και αντιμετωπίζονται σαν ανταλλάξιμα εμπορεύματα. Η ακαδημία «Δικαίωμα στο Όνειρο» χρηματοδοτείται από την Μάντσεστερ Σίτι και γι’ αυτό οι περισσότεροι από τους απόφοιτούς της που κατέληξαν να υπογράφουν επαγγελματικό συμβόλαιο πίστευαν ότι πλησίαζαν το όνειρό τους να παίξουν για ένα κορυφαίο σύλλογο της Αγγλίας. Στην πραγματικότητα, όμως, συχνά δανείζονται για χρόνια σε μικρές ομάδες, σε ασήμαντα πρωταθλήματα σε άλλα μέρη της Ευρώπης, όπως στη Νορβηγία, την Ολλανδία και τη Σουηδία. Μερικές φορές, προφανώς, ενάντια στη θέλησή τους.
Σύμφωνα με τα Football Leaks, η Μάντσεστερ Σίτι επενδύει περισσότερα από ένα εκατομμύριο ευρώ ετησίως στην ακαδημία, από το 2010. Εκτός από την υψηλού επιπέδου ποδοσφαιρική διδασκαλία, οι 90 περίπου μαθητές από την Γκάνα, την Ακτή του Ελεφαντοστού, τη Νιγηρία και άλλες Δυτικο-αφρικανικές χώρες λαμβάνουν επίσης μια σχετικά υψηλής ποιότητας εκπαίδευση. Οι υπεύθυνοι της ακαδημίας λένε ότι έχουν εξασφαλίσει υποτροφίες σε σχολεία της Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών για περισσότερους από 70 σπουδαστές. Ενώ, 48 από τους αποφοίτους έχουν γίνει επαγγελματίες ποδοσφαιριστές.
«Με εξαίρεση την κυβέρνηση της Γκάνα, είμαστε απόλυτα σίγουροι, ότι καμία αθλητική οργάνωση δεν έχει στην ιστορία της Γκάνα επενδύσει τόσο πολύ σε αθλητικές εγκαταστάσεις», δηλώνει υπερήφανος ο ιδρυτής της ακαδημίας, Τομ Βέρνον. Μια ιρλανδική πετρελαϊκή εταιρεία είναι χορηγός της σχολής, με έναν εκπρόσωπο της ακαδημίας να υποστηρίζει, πως ο χορηγός θέλει «να βελτιώσει την τεχνική βιομηχανία της Γκάνα».
Ωστόσο, όπως αναφέρει το Spiegel, δημοσιογράφοι της ημερήσιας εφημερίδας Politiken της Δανίας, οι οποίοι συνεργάστηκαν στο πρόγραμμα Football Leaks στο πλαίσιο του δημοσιογραφικού δικτύου της Ευρωπαϊκής Διερευνητικής Συνεργασίας (EIC), συνάντησαν και μίλησαν με τα παιδιά και συμπλήρωσαν το παζλ της εκμετάλλευσης με τις διαρροές των Football Leaks, από το οποίο προκύπτει μια μακράν μη ειδυλλιακή εικόνα.
Ακόμη και η διαδρομή από τα καταλύματά τους στους χώρους των προπονήσεων είναι έτσι χαραγμένη, ώστε να ενσταλάξει την ταπεινοφροσύνη και την ευγνωμοσύνη στους νέους παίκτες. «Περνάμε μέσα από τις παράγκες για να ερχόμαστε σε επαφή με τους ανθρώπους εδώ και να θυμόμαστε από πού προερχόμαστε» λέει ο 17χρονος Αμπου Φράνσις. Αυτά τα παιδιά πρέπει να θυσιάσουν την εφηβεία τους για το όνειρό τους. Πρόκειται για μια διαδικασία που ξεκινά αμέσως μόλις ανακαλυφθούν από τα «λαγωνικά» της ακαδημίας στις αμέτρητες παραγκουπόλεις και πηγαίνουν σε αυτήν αφού περάσουν από μερικές προκαταρκτικές δοκιμασίες.
«Μου λείπει η μαμά μου» είχε πει ένας 10χρονος πιτσιρικάς της ακαδημίας σε συνεργείο της δημόσιας γερμανικής τηλεόρασης στις αρχές Οκτωβρίου. Πρόσθεσε, ότι μπορεί να μιλά με τους γονείς του μόνο μία φορά την εβδομάδα, τα Σαββατοκύριακα. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, τα προγράμματά τους είναι εντελώς γεμάτα, αφού η κατάρτιση για τη ζωή ενός επαγγελματία ποδοσφαιριστή είναι πλήρης απασχόληση.
Φαίνεται όμως ότι η Μάντσεστερ Σίτι δεν προσδοκά μόνο σε ένα «αστέρι» για την ίδια. Ούτε καν για το αγγλικό πρωτάθλημα. Διότι κατάλαβαν ότι μπορούν να κερδίσουν χρήματα και από τα μικρότερα ταλέντα. Τα εσωτερικά έγγραφα από τα Football Leaks αποκαλύπτουν τη στρατηγική της Μάντσεστερ Σίτι για την αντιμετώπιση των νέων παικτών. Σε αυτά τα έγγραφα, τα χρήματα που επενδύονται στους νέους ηλικίας 16 έως 20 ετών αναφέρονται ως «επιχειρηματικά κεφάλαια». Σύμφωνα με μια εσωτερική παρουσίαση, οι παίκτες πρέπει να χωριστούν σε διαφορετικές κατηγορίες.
Προσοδοφόρα εμπορεύματα
Κάποιοι αθλητές ορίζονται ως «παίκτες αξίας», που σημαίνει ότι θα μπορούσαν να είναι επικερδείς για την ομάδα στο μέλλον. Με άλλα λόγια, η αξία μεταβίβασης ενός παίκτη αυξάνεται χάρη στην αποδοχή του στο σύστημα της Μάντσεστερ Σίτι. Δεν χρειάζεται να παίξει ούτε ένα λεπτό για τον σύλλογο. Αρκεί ότι υπέγραψε συμβόλαιο με αυτόν. Το «όνομα» μετράει.
Το 2015, η Σίτι υπολόγισε ότι θα μπορούσε να έχει σημαντικά κέρδη μόνο με μέτριες επενδύσεις στο νεανικό ποδόσφαιρο. Σύμφωνα με αυτούς τους υπολογισμούς, η ομάδα είχε ξοδέψει 9,6 εκατομμύρια λίρες για 26 ποδοσφαιρικά ταλέντα ηλικίας μεταξύ 13 και 18 ετών. Ακόμα και μόνο η πώληση τεσσάρων από αυτούς τους παίκτες, όπως αναφέρουν τα εσωτερικά σημειώματα, αποδείχθηκε εξαιρετικά κερδοφόρα. Η πώληση ενός βασικού παίκτη της Μάντσεστερ Σίτι, του Νιγηριανού, Κελέτσι Ιχεανάτσο, στην Λέστερ για 28 εκατομμύρια ευρώ, βελτίωσε σημαντικά τις ήδη κερδοφόρες αποδόσεις της Μάντσεστερ Σίτι στις επενδύσεις της σε νέους παίκτες.
Πίσω από τους ψυχρούς αριθμούς είναι οι ξεχωριστές μοίρες που βιώνουν οι νέοι παίκτες,συμπεριλαμβανομένων των καλύτερων από τους καλύτερους της ακαδημίας «Δικαίωμα στο Όνειρο». Παίκτες όπως ο Ντιβάιν Ναά. Ο 22χρονος έπαιξε στην Ευρώπη τα τελευταία τέσσερα χρόνια, εκπληρώνοντας το όνειρο της ζωής του. «Είμαι από μια φτωχή περιοχή, αλλά τότε δεν μπορούσα να το δω επειδή όλοι είναι φτωχοί».
Ο Ναά είναι από το Ομπουάσι, μια πόλη στη Γκάνα γνωστή για ένα από τα μεγαλύτερα χρυσωρυχεία στον κόσμο. Ο πατέρας του Νάα εργάζεται σε αυτό. Από μικρός μαθητής στο σχολείο, ο Ντιβάιν ήθελε να γίνει επαγγελματίας ποδοσφαιριστής. Μετακόμισε στην Άκκρα, την πρωτεύσουσα της Γκάνα, όπου τον ανακάλυψαν τα «λαγωνικά» της ακαδημίας Δικαίωμα στο Ονειρο. «Με βρήκαν όταν έπαιζα μπάλα στους δρόμους της Άκκρα», λέει ο Ναά. «Ήμουν 11 χρονών όταν μπήκα στο “Δικαίωμα στο Ονειρο”».
Αυτό που ακολούθησε θα μπορούσε να αποτελεί το περιεχόμενο διαφημιστικού φυλλαδίου της ακαδημίας. Η αγαπημένη ομάδα του Ναά ήταν πάντα η Μπαρτσελόνα, ενώ ο αγαπημένος της παίκτης ήταν ο Ροναλντίνιο. Όταν ήταν 18 ετών, μετακόμισε από την Γκάνα στο Μάντσεστερ, καθιστώντας τον ένα ζωντανό «παράδειγμα» της ανόδου από τη βαθιά φτώχεια, στην ενσωμάτωση σε μια από τις πλουσιότερες ομάδες του κόσμου.
Τα συμφέροντα του συλλόγου υπεράνω όλων
Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που είχε συμβεί, ήταν ότι είχε βγει από το προστατευτικό περιβάλλον που απολάμβανε στη Γκάνα, κατευθείαν σε ένα σύστημα που δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα των συλλόγων και όχι στις τύχες των ανθρώπων. Ειδικά οι αγγλικοί σύλλογοι, υπογραμμίζει το Spiegel είναι γνωστοί για την τακτική τους να υπογράφουν συμβόλαια με «στρατιές» παικτών, τους οποίους στη συνέχεια δανείζουν αμέσως σε ομάδες σε ολόκληρη την Ευρώπη, μερικές φορές, σε διαφορετικό σύλλογο κάθε χρόνο. Το μοντέλο αυτό τους επιτρέπει να ελέγχουν την εξέλιξη πολλών ταλέντων, αυξάνοντας τις πιθανότητες να πετύχουν τουλάχιστον ένα «αστέρι» ανάμεσά τους. Οι υπόλοιποι παίκτες απλώς εκλαμβάνονται ως «ελαττωματικό προϊόν».
Το περασμένο καλοκαίρι, ο Ναά έφυγε από το σύστημα της Μάντσεστερ Σίτι και τώρα παίζει στο Βέλγιο για την Τουμπίζ. Δεν κερδίζει πλέον τόσα χρήματα όσα όταν ήταν ακόμα δεσμευμένος από το συμβόλαιο της Σίτι, αλλά ο ίδιος δηλώνει ότι «θέλω να είμαι ελεύθερος να αποφασίσω πού να πάω. Τώρα είναι η ζωή μου». Το γεγονός ότι ο νεαρός Γκανέζος θα μπορούσε να εξεγερθεί είναι κάτι που ο Βέρνον, το αφεντικό της ακαδημίας, δεν μπορούσε να φανταστεί λίγα χρόνια νωρίτερα. «Ο Ντιβάιν Ναά, για να το θέσω απλά, δεν είναι ο τύπος του παιδιού που αμφισβητεί τις συμβουλές μας» έγραψε στην Μάντσεστερ Σίτι τον Ιούλιο του 2014. «Άλλοι μπορούν και θα το κάνουν».
Ο Βέρνον θεωρούσε εκείνο το email του 2014 ως ένα είδος προειδοποίησης. Από τα έγγραφα των Football Leaks καθίσταται σαφές, ότι ο ιδρυτής της ακαδημίας φοβόταν πως θα μπορούσε να χάσει τον έλεγχο. Ιδιαίτερα δεδομένου ότι μερικά από αυτά τα παιδιά είχαν μεγαλώσει και ανησυχούσαν ότι θα ακολουθήσουν τον δρόμο της «καταστροφικής ανάπτυξης» των αποφοίτων της ακαδημίας, στο Μάντσεστερ. Το σύστημα δανεισμών έχει τις θετικές πλευρές του, έγραφε ο Βερνον στο email, αλλά η Σίτι δεν είχε δείξει προθυμία να στηρίξει πραγματικά τους παίκτες που προέρχονται από την ακαδημία. «Δεν μπορούμε να πιέσουμε τους παίκτες της ακαδημίας να υπογράψουν με τη Μάντσεστερ», προειδοποιούσε ο Βέρνον.
Αυτό ήταν όντως πρόβλημα. Σε ένα συμβόλαιο του 2010 με την ομάδα, η ακαδημία είχε υποχρεωθεί να «καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να πραγματοποιήσει την μεταγραφή» στην Μάντσεστερ Σίτι. Η συμφωνία εξασφάλιζε στη Σίτι το δικαίωμα άρνησης προς όλους τους παίκτες της ακαδημίας που είχαν ενηλικιωθεί, άρα είχαν φτάσει σε ηλικία διαπραγμάτευσης, να πάνε σε άλλους συλλόγους «χωρίς προηγούμενη γραπτή συγκατάθεση». Η συμφωνία έδωσε στη Σίτι ένα πλεονέκτημα στην αγορά μεταγραφών: Υποστήριξε την ακαδημία και σε αντάλλαγμα είχε τον πρώτο λόγο σε πιθανές μεταγραφές.
Παρ’ όλα αυτά, η διοίκηση της ακαδημίας «Δικαίωμα στο ´Ονειρο», επέμεινε στο Spiegel, ότι όλοι οι παίκτες της είχαν και έχουν τον «έλεγχο» της μοίρας τους. «Κανένας απόφοιτος δεν ήταν, και ποτέ δεν θα είναι υποχρεωμένος να κάνει οποιαδήποτε επιλογή ή λάβει απόφαση σχετικά με το μέλλον του», ανέφερε η ακαδημία.
Νέοι κανόνες
Τα τελευταία χρόνια, η παγκόσμια ποδοσφαιρική ομοσπονδία, η FIFA, έχει εφαρμόσει αυστηρούς κανονισμούς που διέπουν τη μεταγραφή ανηλίκων σε μια προσπάθεια να προστατευθούν από την εκμετάλλευση και την εμπορία ανθρώπων. Οι μεγάλοι σύλλογοι έπρεπε να κάνουν αλλαγές στα επιχειρηματικά μοντέλα τους ανταποκρινόμενοι στους νέους κανόνες. Για ομάδες όπως η Μάντσεστερ Σίτι, είναι πολύ σημαντικό να έχουν αποκλειστική πρόσβαση σε ένα ταλέντο όταν φτάσει στην ενηλικίωση.
Το 2016, τόσο η Σίτι όσο και η ακαδημία «Δικαίωμα στο Όνειρο» έκαναν αλλαγές στο σύστημά τους και τροποποίησαν τα συμβόλαιά τους. Ο Βέρνον συνεργάζεται πλέον και με την FC Nordsjaelland (FCN), μια ομάδα στο πρωτάθλημα της Δανίας. Του παρέχει έναν δεύτερο ευρωπαϊκό προορισμό για τους απόφοιτους της ακαδημίας του και πλέον, οι περισσότεροι από αυτούς που κατευθύνονται στην Ευρώπη από την ακαδημία της Γκάνας καταλήγουν στην ανατολική Δανία. Ταυτόχρονα, η FCN έχει συνάψει συμφωνία και με τη Μάντσεστερ Σίτι καθιστώντας την το τρίτο μέρος αυτού του επικερδούς συστήματος.
Σύμφωνα με τη σύμβαση μεταξύ των δύο συλλόγων, η FC Nordsjaelland μπορεί να πουλήσει παίκτες από την ακαδημία του Βέρνον μόνο με άδεια της Σίτι και ο αγγλικός σύλλογος θα λάβει το 25% του ποσού της μεταγραφής. Σε περίπτωση που η Σίτι ενδιαφέρεται για κάποιον απόφοιτο της ακαδημίας που παίζει για τους Δανούς, η FCN υποχρεούται να «καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να επιτευχθεί η μεταγραφή του παίκτη στη Μάντσεστερ Σίτι με μηδενικό κόστος». Σε αντάλλαγμα, η αγγλική ομάδα υπόσχεται να καταβάλλει στους Δανούς ανταλλάγματα ή χρήματα ανάλογα με την απόδοση του παίκτη.
Πολλοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι οι διατάξεις της σύμβασης είναι προβληματικές. «Το δικαίωμα αρνησικυρίας θα σήμαινε σαφώς ότι ο μεγάλος σύλλογος επηρεάζει (παράνομα) τη μεταγραφή και τις προοπτικές σταδιοδρομίας του παίκτη», λέει ο Βρετανός δικηγόρος, εξειδικευμένος σε αθλητικά ζητήματα, Νταν Τσάπμαν. Επιπλέον, οι κανόνες της FIFA είναι σαφείς στο ότι οι σύλλογοι δεν επιτρέπεται να επηρεάζουν άλλους συλλόγους «σε θέματα εργασίας και μεταγραφών».
Ο Τσάπμαν θεωρεί ότι η απαίτηση της Σίτι να παίρνει το 25% από κάθε μεταγραφή παίκτη – απόφοιτου της ακαδημίας που παίζει στους Δανούς είναι μια «εμφανής περίπτωση» «Third-party ownership» (TPO), δηλαδή, κατοχής των οικονομικών δικαιωμάτων ενός παίκτη από τρίτη πηγή. Η πρακτική της TPO περιλαμβάνει τους επενδυτές που αγοράζουν «μερίδια» ενός ποδοσφαιριστή – κάτι σαν μετοχές πάνω σε έναν άνθρωπο – με την ελπίδα ότι η αξία του θα αυξηθεί. Για αρκετά χρόνια, οι κερδοσκόποι εξαγόραζαν μεγάλο αριθμό παικτών και στη συνέχεια εξανάγκαζαν μεταγραφές προκειμένου να αποκομίσουν κέρδη από τις επενδύσεις τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η TPO χαρακτηρίστηκε ως «σύγχρονη δουλεία» και απαγορεύθηκε από την FIFA τον Μάιο του 2015.
Οι συμβάσεις μεταξύ Μάντσεστερ Σίτι, Nordsjaelland και της ακαδημίας «Δικαίωμα στο Όνειρο», συμβάσεις οι οποίες «φλερτάρουν» επικίνδυνα με αυτό το είδος της δουλείας, υπογράφηκαν ένα χρόνο μετά την απαγόρευση αυτή. Ο Βέρνον απάντησε σε σχετική ερώτηση του γερμανικού περιοδικού, πως είναι «πεπεισμένος ότι συμμορφωνόμαστε με όλους τους σχετικούς κανονισμούς». Ωστόσο, μόλις μερικές μέρες πριν από τη σχετική δημοσίευση στο Spiegel, ο Βέρνον έστειλε μια δήλωση σύμφωνα με την οποία οι εν λόγω συμφωνίες «δεν θα τεθούν σε ισχύ για κάποιο χρονικό διάστημα για λόγους που δεν σχετίζονται με την έρευνά σας»…
Η Μάντσεστερ απέφυγε να απαντήσει επί της ουσίας, σχολιάζοντας μόνο ότι επιχειρείται να «προκληθεί βλάβη στη φήμη του συλλόγου». Είναι όμως προφανές, ότι το να προκαθορίζεις την πορεία ενός παίκτη και να τον έχεις «δέσει» με χίλιους τρόπους για την αρχή, τουλάχιστον, της καριέρας του είναι συμπτώματα μιας ποδοσφαιρικής βιομηχανίας που παίζει με τα όνειρα των ταλαντούχων νεαρών παικτών και τους αντιμετωπίζει σαν κεφάλαιο. «Περιορίζει σίγουρα την ελευθερία της κίνησης των παικτών με απαράδεκτο τρόπο», λέει ο Βιλ βαν Μέγκεν της Διεθνούς Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Ποδοσφαιριστών FIFPro. «Καταστρέφει τελικά το παιχνίδι και αν γίνει κοινή πρακτική, αυτό θα δώσει ακόμα περισσότερη δύναμη στους πλούσιους συλλόγους».
Πρόσφατα, η FIFA προχώρησε σε περιορισμό του αριθμού των δανεισμών σε μια προσπάθεια να τεθεί υπό έλεγχο αυτή η πρακτική. Αλλά αυτό δεν πρόκειται να οδηγήσει τις ακαδημίες ποδοσφαίρου στην Αφρική να αλλάξουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα. Θα συνεχίσουν να προσελκύουν χιλιάδες παιδιά με την υπόσχεση της ευκαιρίας να εκπληρώσουν τα όνειρά τους για μια σταδιοδρομία στο ποδόσφαιρο. Αλλά οι πιθανότητές τους για επιτυχία δεν είναι καλές: Η ακαδημία Ευκαιρία στο ´Ονειρο δεν έχει ακόμα δει ούτε έναν από τους αποφοίτους της να παίζει ούτε ένα λεπτό για την Μάντσεστερ Σίτι…
tvxs.gr/
