Δημήτριος Καρυτσιώτης

Από τον συνεργάτη μας, Γιάννη Δ. Κουρμπέλη

Ο Άγιος Ιωάννης δια μέσου των αιώνων έχει αναδείξει πολλές σημαντικές προσωπικότητες. Αυτή την εβδομάδα ξεκινάμε με την μεγάλη ενότητα των εξεχόντων Αγιαννιτών που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία του Αγίου Ιωάννη – Άστρος. Στο σημερινό μας άρθρο θα ασχοληθούμε με την ζωή και το έργο του μεγάλου ευεργέτη της περιοχής μας, Δημήτριου Καρυτσιώτη. Ο Δημήτριος Καρυτσιώτης είναι αναμφίβολα η μεγαλύτερη προσωπικότητα που έχει αναδείξει ποτέ το χωριό μας. Ως μεγαλέμπορος υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία των Ελλήνων της παροικίας και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του στην πατρίδα του, την οποία ποτέ δεν ξέχασε.

Βιογραφία

Ο Δημήτριος Καρυτσιώτης γεννήθηκε στον Άγιο Ιωάννη το 1741. Η οικογένειά του καταγόταν από την Καρύτσα Λακωνίας (εξ’ ου και το επίθετό του) και οι πρόγονοί του εγκαταστάθηκαν κατά το 18^ο αιώνα στον Αγιάννη. Λέγεται δε ότι οι πρόγονοι του αρχικά εγκαταστάθηκαν σε μια πλαγιά του όρους Καλογεροβουνίου, κοντά στον ναό του Αγίου Δημητρίου, η οποία ονομάζεται μέχρι σήμερα Καρύτσα. Γονείς του Δημητρίου ήταν ο Ιωάννης και η Κανέλλα. Άλλα αδέρφια του ήταν: ο Νικόλαος († 1782), ο Γεώργιος († 1839), ο μοναχός Πολύκαρπος († 1794), ο επίσης μοναχός Θεόκλητος († 1835), η Ελένη († 1806) σύζυγος Ν. Σαρηγιάννη και η Καλομοίρα († 1818) σύζυγος Ν. Οικονόμου. Το πατρικό του σπίτι στον Άγιο Ιωάννη είναι το αρχοντικό που άνηκε στον πρώην δήμαρχο Χρήστο Ευθυμίου. Το σπίτι του στο Άστρος είναι το αρχοντικό που άνηκε στους Μαρίνο Χασαπογιάννη και Θεόδωρο Καρκούλη.

Το πατρικό σπίτι του Καρυτσιώτη στον Άγιο Ιωάννη. Σήμερα ιδιοκτησία κληρονόμων Χρήστου Ευθυμίου.

Το αρχοντικό του Καρυτσιώτη στο Άστρος (πρώην Μαρίνου Χασαπογιάννη & Θεόδωρου Καρκούλη)

Σύμφωνα με την Αγιαννίτικη παράδοση, το 1756, ο 15ετής τότε Δημήτριος Καρυτσιώτης βρισκόταν μαζί με τον πατέρα του στο χωράφι του στην Σκάλα (νυν Παράλιο Άστρος). Τότε πέρασε από εκεί ένας θείος του, που εκείνη την ώρα έφευγε με καράβι στην Σμύρνη και είπε στον νεαρό Δημήτρη: << Δημήτρη, αυτός ο τόπος δεν σε χωράει … έλα μαζί μου στην Σμύρνη … αλλά να έρθεις αμέσως χωρίς να ρωτήσεις κανέναν>>. Ο Καρυτσιώτης χωρίς δεύτερη σκέψη ακολούθησε τον θείο του στο καράβι. Τόσο μεγάλος ήταν ο ενθουσιασμός του, που κατά την Αγιαννίτικη παράδοση, έφυγε <<με το ένα τσαρούχι>>. Αυτή ήταν η αρχή ενός μεγάλου άνδρα ο οποίος από εδώ και πέρα θα διαγράψει την δική του λαμπρή πορεία.

Ο νεαρός Καρυτσιώτης αμέσως ασχολήθηκε με το εμπόριο και σύντομα απέκτησε την εμπιστοσύνη ενός Έλληνα μεγαλεμπόρου της Σμύρνης, στο κατάστημα του οποίου εργαζόταν. Μέσα σε λίγα χρόνια είχε αποκτήσει μια μεγάλη περιουσία. Λέγεται μάλιστα ότι ο μεγαλέμπορος συνεργάτης του, του ζήτησε να γίνει γαμπρός του. Τότε ο φιλότιμος και μετριόφρων Καρυτσιώτης αρνήθηκε και απάντησε χαρακτηριστικά: << το κοπέλι δεν μπορεί να γίνει κύρης αυτού του σπιτιού…>>

Από την Σμύρνη εγκαταστάθηκε στην Τεργέστη το 1771 σε ηλικία 30 ετών, προς αναζήτηση καλύτερης τύχης και με πολλά κεφάλαια για να εμπορευτεί χονδρικά. Σύντομα δεν άργησε να αποκτήσει φήμη και κύρος στην πολυπληθή αυτή μεγαλούπολη. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο ίδιος μέσα από επιστολές, απέκτησε τις γνώσεις του από τις εμπορικές του σχέσεις με την Ανατολή, τη Γερμανία και τη Γαλλία, αλλά και από την συνέπεια και την καλή του συμπεριφορά.

Το 1772 πρωτοστάτησε μαζί με άλλους ομογενείς στην ίδρυση της Ελληνορθόδοξης κοινότητας της Τεργέστης, της οποίας εκλεγόταν βουλευτής της συνέχεια μέχρι το 1792. Ο ίδιος ενίσχυσε πολλές φορές υλικά την κοινότητα.

Πορτρέτο και υπογραφή του Δημητρίου Καρυτσιώτη, που σώζεται μέχρι σήμερα στην Τεργέστη.

Στις 13 Μαΐου 1775 ο Δημήτριος Καρυτσιώτης απέκτησε την Αυστριακή υπηκοότητα και έδωσε τον εξής όρκο προς την επιτροπή επί των υποθέσεων των Οθωμανών υπηκόων: <<Αντελήφθην καλώς και σαφώς ότι μου ελέχθη ανωτέρω διό και θα υπακούω και θα το εκτελώ πιστώς. Ο θεός να με βοηθάει, η πανάνωμος Αγιώτατη Παρθένος Μαρία και όλοι οι Άγιοι του ουρανού, τώρα και κατά την στιγμήν του θανάτου μου. Αμήν>>. Μαζί με την Αυστριακή υπηκοότητα αποκτούσε παράλληλα το δικαίωμα να ταξιδεύει με τη σημαία της Αυστριακής αυτοκρατορίας προς τα ανατολικά λιμάνια (π.χ. Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη κ.α.). Έτσι απέκτησε σημαντικές εμπορικές σχέσεις που του επέτρεψαν να αποκτήσει τεράστια περιουσία. Συγκεκριμένα ασχολήθηκε με την διακίνηση ελληνικών προϊόντων (π.χ. λάδι, βαμβάκι, καλαμπόκι κ.α.) στα λιμάνια της Ευρώπης, ενώ παράλληλα είχε ιδρύσει 4 μεγάλους εμπορικούς οίκους, οι οποίοι ήταν οι πιο φημισμένοι σε όλη την Τεργέστη.

Το 1784 ανήγειρε μαζί με τους συμπατριώτες του τον μεγαλοπρεπή ελληνορθόδοξο ναό του Αγίου Νικολάου στην Τεργέστη και συνέβαλλε στον καλλωπισμό του.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου στην Τεργέστη.

Το 1798 ο πάμπλουτος πλέον Δημήτριος Καρυτσιώτης δωρίζει χρηματικό ποσό με το οποίο ανεγέρθηκε η μεγαλοπρεπής και <<καλλιμάρμαρος>> Σχολή Καρυτσιώτη στον λόφο Κουτρί του χωριού του, Αγίου Ιωάννη. Αυτό ίσως ήταν το πιο σημαντικό έργο του, αφού αποτέλεσε μία ανάσα πολιτισμού στην Τουρκοκρατούμενη Πελοπόννησο. Η σχολή αυτή ήταν ένας φάρος ελπίδας για τους υπόδουλους έλληνες που ήθελαν να μορφωθούν και να αποτινάξουν τον οθωμανικό ζυγό. Στην σχολή Καρυτσιώτη συνέρρεαν μαθητές από τον Αγιάννη, αλλά και από όλη την Πελοπόννησο και διέμεναν σε ειδικά δωμάτια που υπήρχαν στον χώρο του διδακτηρίου. Η σχολή αυτή ήταν ένα είδος πανεπιστημίου για εκείνη την εποχή, αφού οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να διδαχτούν αρχαίους συγγραφείς, μαθηματικά, φυσικές επιστήμες και δύο ξένες γλώσσες (Γαλλικά και Ιταλικά). Ο κτήτορας, μάλιστα, της σχολής την είχε πλουτίσει με βιβλία, χάρτες, όργανα φυσικής, χημείας, μαθηματικής γεωγραφίας κ.α. Έστελνε μάλιστα και χρηματικά ποσά για την πληρωμή των διδασκάλων και των ιατρών που εργάζονταν εκεί. Ο Καρυτσιώτης ήθελε να ιδρύσει στην πατρίδα του μια σχολή, εφάμιλλη των Ευρωπαϊκών σχολών, που θα παρείχε τη γνώση στους μαθητές, αλλά και τη δυνατότητα να επιλέξουν δύο κατευθύνσεις: την εμπορική και την επαγγελματική. Το όνειρό του έγινε πραγματικότητα, έχοντας καταφέρει να ιδρύσει μια κοιτίδα πολιτισμού στον Άγιο Ιωάννη. Η σχολή όμως λειτούργησε μόνο για 28 χρόνια, αφού καταστράφηκε ολοσχερώς από τον Ιμπραήμ πασά τον Αύγουστο του 1826 και έκτοτε δεν ξαναλειτούργησε. (Με την Σχολή Καρυτσιώτη θα ασχοληθούμε εκτενώς σε μελλοντικό άρθρο)

Ο λόφος <<Κουτρί>> στον Άγιο Ιωάννη. Εδώ λειτούργησε για 28 χρόνια η Σχολή Καρυτσιώτη. Στην φωτογραφία φαίνεται το Δημοτικό Σχολείο που χτίστηκε στη θέση της Σχολής το 1963.

Το διάστημα 1798 – 1805 ο Καρυτσιώτης με δικά του έξοδα κατασκευάζει άλλο ένα μεγαλοπρεπές δημιούργημά του. Είναι το περίφημο Παλάτσο Καρτσιότι (ιταλικά: Palazzo Carciotti), δηλαδή Μέγαρο Καρυτσιώτη, έργο του γνωστού Αυστριακού αρχιτέκτονα Ματτέο Πέρτς. Στην πρόσοψη του κτηρίου τοποθετήθηκε η επιγραφή: <<DEMETRIO CARCIOTTI MDCCC (= Δημήτριος Καρυτσιώτης 1805)>>, καθώς και η επιγραφή <<ASTROS>>, τιμώντας με αυτό τον τρόπο την πατρίδα του. Το μέγαρο αυτό αποτέλεσε έδρα των επιχειρήσεων του Καρυτσιώτη και παράλληλα στέγαζε τις αποθήκες του, τυπογραφείο και διάφορα γραφεία επιχειρήσεων. Το 1831 στεγάστηκε εκεί η Assicurazioni Generalli, σημαντική ιταλική ασφαλιστική εταιρία. Το μέγαρο, το οποίο βρίσκεται στο λιμάνι της πόλης, πάνω από την παραλιακή οδό, στέγασε κατά καιρούς πολλές σημαντικές προσωπικότητες. Εδώ κατέφυγαν οι οπαδοί του Ρήγα Φεραίου μετά την εκτέλεσή του, καθώς και υπολείμματα των Ιερολοχιτών μετά την μάχη του Δραγατσανίου το 1821. Επίσης το 1816 ο αυστριακός υπουργός Κλέμενς Φον Μέτερνιχ έμεινε για ένα διάστημα το Παλάτσο Καρτσιότι. Το μέγαρο αυτό φαίνεται πως αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού στην κοινωνία της Τεργέστης, αφού ονόμασαν τον δρόμο μπροστά από το μέγαρο <<Riva Carciotti (= Οδός Καρυτσιώτη)>>. (Με το Παλάτσο Καρτσιότι θα ασχοληθούμε σε μελλοντικό άρθρο)

Το Παλάτσο Καρτσιότι όπως είναι σήμερα.

Το Παλάτσο Καρτσιότι και το γεμάτο ζωή λιμάνι της Τεργέστης σε πίνακα του έτους 1850

Το 1805 ο Καρυτσιώτης ιδρύει στο Άστρος (τότε Αγιαννίτικα καλύβια) σχολή, ως παράρτημα της Σχολής του Αγίου Ιωάννη. Στο κτήριο της σχολής αυτής στεγάζεται σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους. Μαζί με τη σχολή, ο Καρυτσιώτης, δώρισε και ένα πολύδεντρο περιβόλι εκτάσεως 46 στρεμμάτων (το γνωστό σε όλους μας Αγροκήπιο). Το αγροκήπιο βρισκόταν γύρω από τη σχολή, όπου σήμερα υπάρχουν το Ίδρυμα Μνήμης Αγγελικής & Λεωνίδα Ζαφείρη, το Λύκειο και Γυμνάσιο Άστρους, η πλατεία Καρυτσιώτη, το Δημοτικό σχολείο Άστρους και το δημοτικό γήπεδο. Η Σχολή του Άστρους λειτουργούσε κατά τους χειμερινούς μήνες και οι μαθητές κατοικούσαν σε μικρά δωμάτια, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα. Στον χώρο αυτό έλαβαν χώρα δύο πολύ σημαντικά γεγονότα, τόσο για την ιστορία του τόπου, όσο και για την ιστορία ολόκληρης της Ελλάδας. Το πρώτο ήταν το λεγόμενο Κολοκοτρωνέϊκο τραπέζι το οποίο έλαβε χώρα στις 19 Ιουλίου 1821, όπου έγινε τραπέζι προς τιμήν του πρίγκιπα Δημητρίου Υψηλάντη. Λέγεται μάλιστα ότι όταν ο Κολοκοτρώνης του έδωσε με τα χέρια ένα κομμάτι κρέας, ο Υψηλάντης αηδίασε. Τότε ο Κολοκοτρώνης του απάντησε: <<αυτά είναι τα μαχαιροπίρουνα και τα χρυσά κουτάλια που σου δίδει η πατρίδα πρέντζιπα. Με αυτά να μάθεις να τρώς !>>. Το δεύτερο γεγονός είναι η Β’ Εθνοσυνέλευση η οποία έλαβε χώρα στις 30 Μαρτίου – 18 Απριλίου 1823. Σε αυτή τη συνέλευση συμμετείχαν πολλοί πολιτικοί και οπλαρχηγοί, ενώ παράλληλα ψηφίστηκε ένα από τα πιο δημοκρατικά συντάγματα της Ευρώπης. Παρόλα αυτά η συνέλευση αυτή υπήρξε η έναρξη του Α’ Εμφυλίου που ταλάνισε την επαναστατημένη χώρα για πολύ καιρό. Και η σχολή αυτή πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ πασά το 1826, αλλά ανακαινίστηκε και ξαναλειτούργησε το 1829. (Με τη σχολή αυτή θα ασχοληθούμε σε μελλοντικό άρθρο)

Το ίδιο έτος (1805) ο αδερφός του, Γεώργιος, επίσης μεγαλέμπορος στην Τεργέστη, με δαπάνες του, μετέφερε το νερό από τη <<Μάνα του νερού>>, πλησίον της Μονής Λουκους, στο Άστρος. Το έργο αυτό ήταν πολύ δύσκολο και το νερό μεταφέρθηκε με <<σούγελους>>, δηλαδή ειδικά πετρόκτιστα κανάλια, οι οποίοι κατέληγαν σε μια δεξαμενή (στον σημερινό ναό της Αναλήψεως) και σε τρεις βρύσες (η μία απέναντι από το Δημοτικό σχολείο, η άλλη δίπλα στον Άγιο Κωνσταντίνο και η τρίτη δίπλα στο Δημαρχείο).

Η πλατεία Καρυτσιώτη και το διδακτήριο της ομώνυμης Σχολής (σημερινό αρχαιολογικό Μουσείο)

Ο εσωτερικός χώρος της Σχολής Καρυτσιώτη του Άστρους

Το 1803 ο Δημήτριος Καρυτσιώτης αποσύρθηκε από τις εμπορικές του επιχειρήσεις, την διεύθυνση των οποίων εμπιστεύθηκε στον ανιψιό του Ιωάννη Καρυτσιώτη (γιο του αδερφού του, Νικόλαου).

Εντωμεταξύ, ο Καρυτσιώτης, καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του στην Τεργέστη, είχε συγκεντρώσει εκεί πολλούς συγγενείς του. Εκτός από τον αδερφό του, Γεώργιο, τον ανιψιό, του Ιωάννη, είχε καλέσει στην Τεργέστη και έναν άλλο ανιψιό του, τον Προκόπιο (επίσης γιος του αδερφού του, Νικόλαου). Ο Προκόπιος εκάρη μοναχός σε νεαρή ηλικία, αλλά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον μοναχικό βίο όταν ο θείος του τον κάλεσε στην Τεργέστη. Εκεί τον σπούδασε παιδαγωγικά και μαθηματικά στο πανεπιστήμιο της Παβία. Το 1817 ο θείος του του ανέθεσε την επίβλεψη της Σχολής του στον Άγιο Ιωάννη. Ο Προκόπιος ανακαίνισε τη σχολή και την πλούτισε με βιβλία και διάφορα εποπτικά όργανα.

Ο Προκόπιος μάλιστα έστησε και μία κτητορική επιγραφή της σχολής, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα και βρίσκεται αναρτημένη στον λόφο Κουτρί. Αυτή γράφει τα εξής:

1798

ΕΝ ΜΗΝΙ ΙΟΥΛΙΩ 18

ΤΙ ΕΣΤΗΚΑΣ ΘΑΜΒΟΥΜΕΝΟΣ ΦΙΛΕ ΦΙΛΟΘΕΑΜΟΝ

ΜΕ ΑΠΟΡΙΑΝ ΜΥΣΤΙΚΗΝ ΖΗΤΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΟΥ

ΝΑ ΜΑΘΕΙΣ ΝΑ ΒΕΒΑΙΩΘΕΙΣ ΤΙ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΜΟΥ

ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΜΕ ΕΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΕ ΚΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΚΑΜΩΜΑ ΜΟΥ

ΕΙΜΙ ΟΙΚΙΑ ΤΩΝ ΜΟΥΣΩΝ, ΚΕΙΝΩΝ ΤΟΥ ΕΛΙΚΩΝΟΣ

ΣΧΟΛΕΙΟΝ ΟΝΟΜΑΖΟΜΑΙ ΤΟΥ ΤΡΕΧΟΝΤΟΣ ΑΙΩΝΟΣ

ΣΟΦΙΑΝ ΕΠΑΓΓΕΛΟΜΑΙ ΑΦ’ ΗΣ ΟΥΔΕΝ ΓΛΥΚΕΙΟΝ

ΤΟΙΣ ΝΕΟΙΣ ΧΡΗΣΙΜΩΤΕΡΟΝ ΤΩ ΑΝΑΓΚΑΙΩ ΒΙΩ

ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΑΝΑΓΕΡΘΗΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΥΝ ΑΙΩΝΑ

ΤΟ ΕΤΟΣ ΜΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΣΑΙ ΑΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑΝ

Ο ΚΤΙΤΟΡ ΟΠΟΥ Μ’ ΕΚΑΝΕΝ ΟΙΚΟΝ ΤΟΥ ΕΛΙΚΩΝΟΣ

ΕΙΝ’ Ο ΚΛΕΙΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΓΟΝΟΣ

ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΝΕΛΛΑΣ ΕΙΝ’ ΥΙΟΣ ΑΝΑΘΡΕΜΜΑ ΚΑΙ ΠΟΝΟΣ

Ο ΤΟΠΟΣ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΙ ΕΙΝ’ Η ΑΥΤΟΥ ΠΑΤΡΙΔΑ

ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΗΣ ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΑΝΤΟΥ Η ΑΥΤΗ ΦΑΜΙΛΙΑ

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥΤΟ ΕΓΙΝΕ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

ΚΑΙ ΕΙΣ ΨΥΧΙΚΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΟΚΕΩΝ

ΟΣΟΙ ΛΟΙΠΟΝ ΕΜΒΑΙΝΕΤΕ Μ’ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΝ

ΠΑΡΑΚΑΛΕΙΤΕ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΤΗΝ ΑΝΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΝ

Ν’ ΑΞΙΩΘΗ ΝΑ ΧΑΙΡΕΤΑΙ ΟΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ

ΕΙΝ ΤΑΙΣ ΑΥΛΑΙΣ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ ΚΟΛΠΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥ, ΑΜΗΝ

Η ΣΥΝΔΡΟΜΙΝ ΑΠ΄ΕΓΙΝΕΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΝ ΜΟΥ

ΠΡΟΚΟΠΙΟΝ ΤΟΝ ΘΥΤΗΝ ΜΟΥ ΦΙΛΟΝ ΚΑΙ ΕΡΑΣΤΗΝ ΜΟΥ

ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΟΝ ΑΝΙΨΙΟΝ ΤΟΥ ΑΝΩ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Δ’ ΥΙΟΝ ΚΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Η κτητορική αυτή επιγραφή μαρτυρά την ίδρυση της σχολής στις 18 Ιουλίου 1798. Αποτελεί ένα φιλολογικό αριστούργημα, με έμμετρο και εξαιρετικά προσεγμένο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο. Η επιγραφή αναφέρεται στον <<φιλοθεάμονα>>, δηλαδή τον φιλοπερίεργο ο οποίος αναρωτιέται και αναζητεί το όνομα της Σχολής. Στη συνέχεια εξηγεί την ιδιότητα του κτηρίου και δίνει βιογραφικά στοιχεία για τον κτήτορα. Στο τέλος αναφέρει ότι στήθηκε από τον ανιψιό του ιδρυτή, Προκόπιο. Αυτό το καλοδουλεμένο κείμενο μας φανερώνει την πλούσια πνευματική καλλιέργεια του Προκόπιου Καρυτσιώτη, αλλά και το ποιόν της εκπαίδευσης εκείνης της εποχής.

Η κτητορική επιγραφή της Σχολής Καρυτσιώτη του Αγίου Ιωάννη. Τα γράμματά της είναι ψευδοβυζαντινά και έχει διαστάσεις 1,15 Χ 1,49 μ.

Ο Δημήτριος Καρυτσιώτης πέθανε στην Τεργέστη στις 27 Φεβρουαρίου 1819, σε ηλικία 78 ετών. Ενταφιάστηκε στο Ελληνορθόδοξο νεκροταφείο της Τεργέστης και ο μεγαλοπρεπής τάφος της οικογένειας Καρυτσιώτη σώζεται μέχρι σήμερα.

Ο τάφος των Καρυτσιωταίων στο ελληνορθόδοξο νεκροταφείο της Τεργέστης. Πηγή: Ν. Φλούδα – Θυρεατικά, τόμος Β’

Παρόλα αυτά, ο θάνατος αυτού του ένδοξου άνδρα θα προκαλούσε πολλές αναταραχές μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον. Η αιτία ήταν η διαθήκη του. Η διαθήκη του είχε συνταχτεί στην ιταλική γλώσσα στις 18 Μαΐου 1818 και με αυτή άφηνε μοναδικό κληρονόμο του τον Προκόπιο Καρυτσιώτη μόνο αν αυτός παντρευόταν με άδεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου και αποκτούσε άρρεν τέκνο με το όνομα Δημήτριος. Σε περίπτωση που δεν συνέβαινε αυτό, μοναδικός κληρονόμος θα ήταν ο γιος της αδερφής του Ελένης, Αλέξιος Ν. Σαρηγιάννης, μεγαλέμπορος στην Τεργέστη με καταγωγή από τον Άγιο Ιωάννη. Ο Προκόπιος όμως ήταν διάκονος και επομένως ήταν αδύνατον να παντρευτεί. Αυτός όμως κατάφερε και διαγράφηκε από την τάξη των ιερωμένων και παντρεύτηκε την Αικατερίνη Θεοδοσίου, αδερφή του γνωστού δραγουμάνου Ρήγα Παλαμήδη. Την διαγραφή όμως δεν την έκανε το Οικουμενικό Πατριαρχείο αλλά οι Επίσκοποι Λακεδαίμονος Χρύσανθος, Άργους Γρηγόριος και Βρεσθένης Θεοδώρητος, ενώ τον γάμο ευλόγησε ο Επίσκοπος Αμυκλών και Τριπολιτσάς Διονύσιος. Σύντομα προκλήθηκε μεγάλος σάλος, αφού ο άλλος διεκδικητής της περιουσίας, Αλέξιος Σαρηγιάννης, τον ανέφερε στον Πατριάρχη και απαίτησε να ακυρωθεί ο γάμος. Η υπόθεση σύντομα περιπλέχτηκε και το Πατριαρχείο αφόρισε τον Προκόπιο και καθαίρεσε τον Τριπολιτσάς Διονύσιο, ο οποίος είχε ευλογήσει τον παράνομο γάμο. Κατόπιν ο ισχυρός πολιτικός Ρήγας Παλαμήδης, κουνιάδος του Προκόπιου και συμπατριώτης του Πατριάρχη (του εθνομάρτυρα Γρηγόριου Ε’), επενέβη και ανεκλήθη ο αφορισμός του Προκόπιου και της γυναίκας του, καθώς και η καθαίρεση του Τριπολιτσάς Διονυσίου. Έτσι, ο γάμος αναγνωρίστηκε από το Πατριαρχείο και ο Προκόπιος κληρονόμησε την περιουσία του θείου του.

Με την διαθήκη του, ο Καρυτσιώτης, άφησε πολλά χρήματα στα σχολεία της πατρίδας του, στην κοινότητα Τεργέστης και σε διάφορους ναούς της περιοχής μας. Συγκεκριμένα στον Πρόδρομο του Αγιάννη 1000 πιάστρες, στον Άγιο Γεώργιο 200, στον Άγιο Νικόλαο (Άστρους) 200 και στον Άγιο Bασίλειο 200. Τέλος, άφησε χρηματικά ποσά και στους στενούς συγγενείς, όπως την σύζυγό του Μαρία, τους ανιψιούς του Ιωάννη και Προκόπιο και διάφορες ανιψιές του.

Πορτρέτο του Δημητρίου Καρυτσιώτη, το οποίο βρίσκεται στο Παλάτσο Καρτσιότι της Τεργέστης.

Ο Δημήτριος Καρυτσιώτης, όπως ήταν φυσικό τιμήθηκε ως μέγας ευεργέτης τόσο από τους Έλληνές, όσο και από τους Ιταλούς. Το 1912 ανακηρύχθηκε ευεργέτης της κοινότητας Άστρους, ενώ υπάρχει πλατεία που φέρει το όνομά του (μπροστά από τη σχολή του Άστρους), ανδριάντας καθώς και οδός. Στην δε Τεργέστη οι Ιταλοί τον τίμησαν δίνοντας το όνομά του στην παραλιακή οδό που βρίσκεται δίπλα από το Παλάτσο Καρτσιότι (όπως είδαμε παραπάνω).

Η προτομή του Δημητρίου Καρυτσιώτη στο Άστρος. Πίσω φαίνεται η Σχολή και η πλατεία που φέρει το όνομά του.

Πηγές

• Νικολάου Φλούδα – Θυρεατικά, τόμος Γ’: Άγιος Ιωάννης, μητρόπολις οικισμών Θυρέας, Αθήνα 1983
• Σταύρου Αθ. Κουτίβα – Περί την διαθήκην του Δημητρίου Καρυτσιώτου, Αθήνα 1958
• Ι. Κακαβούλια, Ι. Κουσκουνά, Κ. Χασαπογιάννη – Θυρεάτις Γη, Αθήνα 1981
• Νικολάου Φλούδα – Θυρεατικά τόμος Β’: Άστρος, το χρυσήλιον το ιστορικόν, Αθήνα 1983

Πληροφορίες- Σύνταξη, του συνεργάτη μας, Γιάννη Δ. Κουρμπέλη

Επιμέλεια -Παρουσίαση: Φώτης Τζιβελόπουλος